طوس شهری است که در ۲۰ کیلومتری شمال غربی مشهد قرار گرفته و هر ساله افراد زیادی برای بازدید از آن به این شهر تاریخی سفر می‌کنند. طوس علاوه بر جنبه تاریخی دارای جنبه‌‌های سیاسی و اجتماعی نیز بوده و طبق گفته ا در گذشته‌های دور بنا به موقعیت طبیعی خود که در کنار رود واقع شده، رونق و ساکنان زیادی داشته است.
باید بگوییم که نزدیکی شهر طوس به مشهد و همچنین وجود آرامگاه فردوسی در آن باعث شده تا هر ساله گردشگران زیادی به این شهر باستانی جذب شوند. حتی اگر تنها به قصد زیارت هم عازم مشهد شوید، می‌توانید برای گذراندن اوقاتی خوش و بازدید از آثار تاریخی قدیمی و آرامگاه شاعر بزرگ حکیم ابوالقاسم فردوسی به طوس سفر کنید.
چنانچه قصد سفر به این شهر زیبا و ارزشمند را دارید، بد نیست که با برخی از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری آن آشنا شوید.
آرامگاه فردوسی
شاید برایتان جالب و در عین حال تاسف برانگیز باشد که فردوسی را در زمان مرگ به دلیل شیعه بودن، نگذاشتند در قبرستان طوس به خاک بسپارند. در نتیجه مراسم خاکسپاری او را در باغ خودش که در شهر تابران طوس واقع شده است، برگزار کردند. حتی پس از گذشت این اتفاق ناراحت کننده نیز همچنان عده‌ای به مزار او آسیب می‌رساندند؛ چرا که نمی‌خواستند اثری از شاعر بزرگ پر آوازه کشورمان باقی بماند و آیندگان با او و حتی نامش آشنا شوند. در آن زمان تنها حضور و معرفت سایر شاعران بر مزار این شاعر بزرگ توانست یاد فردوسی را زنده نگه دارد.
ناگفته نماند اولین بنای ساخته شده بر سر مزار فردوسی توسط ارسلان جاذب که در آن زمان سپهدار طوس بود، بنا نهاده شد و تا ۱۰۰ سال نیز قدمت یافت که در نهایت بر اثر حمله مغولان تخریب گردید. به طور کل در سالیان دراز افراد زیادی جهت نابودی مقبره فردوسی اقدامات مختلفی انجام دادند تا سرانجام رضاشاه با تاثیرپذیری از محمد تقی بهار مقبره فردوسی را ترمیم کرد و در نهایت از طریق کمک‌های ملی بنایی زیبا و در خور او برایش ساخت. کمک‌های ملی از طریق برگه‌های چاپ شده به وسیله انجمن آثار ملی و مشارکت مردمی جمع آوری شد. بعدها نیز معماران برجسته و نامدار زیادی برای مقبره حکیم ابولقاسم فردوسی طرح‌های متعددی را پیشنهاد دادند.
پس از پشت سر گذاشتن چنین چالش‌هایی امروزه آرامگاه فردوسی تبدیل به موزه و جاذبه گردشگری بزرگی شده است که در آن می‌توانید آثار سنگی مختلف، سکه و اجسام سفالی مربوط به دوران اسلامی، پیه سوز و… را مشاهده نمایید. همچنین بر روی دیوارهای اتاق مقبره فردوسی طرح‌هایی سنگی از داستان‌های شاهنامه قابل رویت بوده و علاوه بر آن ۱۲ بیت از اشعار این شاعر بزرگ نیز بر روی دیوارهای بنا کنده کاری شده‌اند. لازم به ذکر است که افراد برجسته دیگری چون مهدی اخوان ثالث، استاد شجریان و خسرو آواز نیز در اطراف مقبره فردوسی دفن شده‌اند.
موزه طوس
نکته قابل توجه در رابطه با موزه طوس به معماری آن مربوط می‌شود که براساس معماری دوران هخامنشی و مفاهیم سروده‌های فردوسی ساخته شده است. در این موزه به دلیل نگهداری اشیاء مختلف، آثار گوناگون را دسته بندی کرده و از این رو شاهد وجود ۴ تقسیم بندی در آن هستیم که در هر بخش اشیای مربوط به هم نگهداری می‌شوند. از جمله دیگر ویژگی‌های موزه طوس می‌توان به وجود محصولات فرهنگی مرتبط با آرامگاه فردوسی و غرفه کتاب اشاره کرد. موضوعی که در خصوص این موزه باید به خاطر بسپارید، تعطیلی آن در ایام شنبه و سوگواری‌ها است.
بقعه هارونیه
بقعه هارونیه یا مقبره امام محمد غرالی در دشت طوس واقع شده و در عین سادگی بنای بسیار زیبایی دارد. پوشش خارجی گنبد بقعه هارونیه پس از اینکه به دلیل فرسودگی تخریب شده بود، بازسازی شد و سطح بیرونی گنبد داخلی آن دارای تیغه‌هایی آجری است که باعث اتصال میان دو پوسته گنبد شده‌اند. همچنین بد نیست بدانید که بقعه هارونیه از جمله آثار تاریخی ارزشمندی است که به ثبت آثار ملی رسیده است.
قبرستان عاشقان
باید بگوییم که قبرستان عاشقان نام خود را از روستایی که در آن واقع شده، گرفته است. گفته شده قدمت این قبرستان به دوره تیموریان مربوط می‌شود؛ چرا که اجسام سفالی پیدا شده در آن به دوران صفویان و تیموریان برمی‌گردد.
برخی بر این باورند که نام روستا و قبرستان عاشقان هیچگونه ارتباطی با مسائل عاشقانه ندارد؛ اما مردمی که در این روستا زندگی می‌کنند، از گذشته تا به امروز داستانی را مبنی بر اینکه دختر و پسری به خاطر اختلاف اجتماعی-طبقاتی قادر به ازدواج با یکدیگر نبودند و پسر را در چاهی واقع در قبرستان مذکور انداخته‌اند و پس از آن دختر نیز به زندگی‌اش خاتمه داده است، تعریف می‌کنند و به این ترتیب معتقدند که انتخاب این نام اتفاقی و بی دلیل نبوده است.
از جمله ویژگی‌های قبرستان عاشقان می‌توان به مواردی چون داشتن ۲ متر فاصله از سطح زمین، سفید رنگ بودن خاک آن و تفاوتش با خاک اطراف آن منطقه، وجود قبرهای ایستاده، تصاویر و آیات قرآنی حکاکی شده بر روی سنگ مزارها و… اشاره کرد.
