موزه فرش تهران

در قسمت شمالی پارک لاله، بعد از عبور از موزه هنرهای معاصر و بازارچه پارک لاله به موزه فرش تهران بر می خوریم. موزه فرش را می شود از جمله موزه های بسیار ارزشمند شهر تهران دانست که متأسفانه کم تر به آن توجه می شود. باغ اطراف ساختمان کمی نامرتب به نظر می رسد و از صفای لازم برخوردار نیست. با این که با هزینه ای اندک می تواند به منطقه سرسبز خرم در دل سیاهی و شلوغی مرکز شهر تبدیل شود.

ساختمان اصلی موزه فرش

پس از عبور از باغ اطراف موزه به ساختمان اصلی می رسیم که یکی از زیباترین نمونه های معماری مدرن در ایران است. این ساختمان در سال ۱۳۵۶ توسط مهندس فرمانفرماییان طراحی و اجرا شد. ستون های پی در پی بیرونی نسبت به ساختمان زاویه ملایمی دارند که بنای موزه را از دیگر ابنیه به طور کامل متمایز می کند. هر جفت ستون تداعی کننده یک دار قالی هستند که به شکلی انتزاعی و مدرن اجرا شده اند. حالا اگر کسی متوجه مفهوم دار قالی نیز نشود می تواند از زیبایی بصری بنا و ترکیب فوق العاده آن با کوه های پشت سر لذت ببرد. ساختمان موزه دو طبقه دارد که طبقه پایین یک نمایشگاه دائمی است و طبقه بالا محل برگزاری نمایشگاه های موقتی و دوره ای.

ورود به موزه

بعد از عبور از در مدرن و بزرگ موزه به محل بلیت فروشی خواهید رسید. مقابل باجه بلیت سرویس های بهداشتی قرار دارند. با طی نمودن این راهرو به اولین قسمت موزه خواهید رسید. در این جا هفت فرش نفیس به دیوار آویخته شده اند که هر یک داستان مفصلی دارند. حوضخانه در وسط همین قسمت واقع شده است که نشان دهنده توجه معمار به اصول سنتی معماری ایرانی است. با این وجود حوضخانه معمولاً خالی از آب است و کار نمی کند. یک فروشگاه دائمی متشکل از کتاب و صنایع دستی نیز در همین قسمت به چشم می خورد.

سادگی دل نشین فرش بختیاری در موزه فرش تهران

اولین فرشی که می بینید یک فرش بختیاری با رنگ های اصلی قرمز، سفید و مشکی است. این قالی از سنت فرشبافی اصفهان بی بهره نبوده است و انحنا و ظرافت های خاصی دارد. عموم قالی های بختیاری از الگوی قابقابی یا خشتی پیروی می کنند. سادگی روستایی این طرح بسیار گیرا و جذاب است. این نقشه از طرح های تکرار شوند یک الگوی واحد پیروی می کنند. الگوهای تکرار شوند عموماً شکل واحدی دارند اما طرح داخلی با تغییر رنگ تغییر می کنند. قالی بختیاری مورد بحث تنها یک محور تقارن عمودی دارد و نمی شود آن را روی محور افقی به شکل متقارن تا زد. برای همین نگاه کردن به این قالی احساس پیش رفتن به سمت جلو را القا خواهد کرد.

سروهای کوچک فلش مانند این حس پیشروی را تشدید می کنند. به همین دلیل این قالی برای پهن شدن در وسط سالن مناسب نیست و این نوع قالی ها بیشتر در نقطه ورودی سالنی بزرگ که به سمت داخل سرا می رود و یا راهروهای ورودی پهن می شده اند. به این شکل قالی مسیر حرکت مهمان ها را نشان می دهد و آن ها را به سمت داخل راهنمایی می کند. این شیوه نوعی خوشامدگویی مؤدبانه به مهمان ها است. پس هر جا که طرح قابقابی را مشاهده کردید می توانید با احتمالی زیاد بختیاری بودن قالی را تشخیص بدهید. البته بر عکس این قاعده صادق نیست و تمام قالی های بختیاری خشتی و قابقابی نیستند و طرح های متنوع تری در صنعت قالی بافی بختیاری به چشم می خورد. به بیان دیگر فرش خشتی احتمالاً بختیاری است اما فرش بختیاری لزوماً خشتی نیست. گره های قالی بختیاری ترکی و یا متقارن هستند. شکل قالی نیز به الگوهای به کار رفته در گلیم شباهت دارد.

تصویر معماری در فرش اصفهان

در سمت راست قالی بختیاری فرش کار اصفهان به چشم می خورد. گاهی به قالی اصفهان قالی شاه عباسی نیز می گویند. چرا که صنعت قالی بافی در اصفهان به همت شاه عباس راه اندازی شد. برای تشخیص نقشه اصفهان می توانید از جلوه معماری در نقشه فرش استفاده کنید. قسمت های مختلف فرش به شدت به معماری سقف در دوران صفویه شباهت دارند. گاهی قالی بافان اصفهان عیناً نقش سقف بنا را برای طرح قالی کپی می کردند. به این شکل طرح روی سقف با طرح فرش تقارن پیدا می کرد که خلاقیتی بسیار جذاب است. این قالی دارای دو محور تقارن عمودی و افقی است و برای پهن شدن زیر گچ بری های مرکزی سالن اصلی ایده آل است. قالی اصفهان می تواند تراکم هشتاد رج و یا حتی بالاتر داشته باشد که قرار گیری آن در مرکز ساختمان را موجه تر نیز می کند. گره های فرش به شکل فارسی و یا نامتقارن اجرا شده اند. خلاقیت هایی مانند ایجاد نقش برجسته نیز عموماً در اصفهان صورت می گیرند.

کمینه گرایی در فرش مشهد

در سمت راست قالی اصفهان یک قالی از مشهد دیده می شود. ویژگی اصلی این قالی نداشتن طرح خاص کلی و لبریز بودن از جزئیات است. کمینه گرایی در طراحی این فرش، آن را به یکی از زیباترین و دلچسب ترین قالی های موجود در تمام مجموعه تبدیل می کند. ممکن است از دور قالی را بدون طرح تصور کنید اما از نزدیک حجم بالای جزئیات شما را متعجب خواهد کرد. هم چنین خطوط تقارن در این فرش به صورت عمودی و افقی هستند. کمینه گرایی با جزئیات بسیار زیاد و دقیق از ویژگی های اصلی قالی خراسان است. همچنین عموم فرش های خراسان وزن بسیار زیادی دارند و ضخیم ترند. هر دو گره فارسی و ترکی در خراسان مرسوم هستند. قالی های عمو اوغلی، خامنه ای، زرباف و مخمل باف از مهمترین قالی بافی های خراسان به شمار می روند. رنگ عموم قالی های خراسان تیره با تنوع رنگی پایین است که بر سادگی شکوهمند آن می افزاید.

فرش قصه گوی کرمان

قالی کرمان به دو دسته اصلی قالی شهری و قالی عشایری تقسیم می شود. هر جا فرشی دیدید که به داستان های ایرانی، شخصیت های تاریخی، روایت های شاهنامه و نیز حیوانات و آدم های افسانه ای اشاره داشت با تقریب خوبی می توانید بگویید که قالی بافت کرمان است. در بیشتر مواقع حرف شما درست خواهد بود. یکی از فرش های جالب در این مجموعه فرش کرمان مربوط به زمان احمد شاه قاجار است که شخصیت های مهم تاریخی، از شاه عباس گرفته تا اسکندر و ناپلئون را در یک باغ جمع کرده است. در قسمت پایین و وسط فرش تصویر احمد شاه قاجار به چشم می خورد. نام شخصیت ها با شماره در اطراف فرش مشخص شده اند. این قالی نه تقارن عمودی دارد و نه افقی. به دلیل قرار گیری تصویر شاه بر روی آن، حتی در همان زمان نیز بر روی زمین پهن نمی شد و بیشتر به شکل پرده به دیوار آویخته می شد. به همین دلیل لزومی برای وجود خط تقارن در این فرش وجود ندارد. گره های فرش فارسی هستند.

اوج هنر در فرش تبریز

یکی دیگر از قالی های آویخته شده در این قسمت بافت تبریز است. این قالی نقوش درشتی دارد. بر خلاف کم حرفی قالی مشهد، این قالی پر از نقش و نگار است. در این قالی نقش حیوانات نیز به چشم می خورد. در نگاه اول طرح قالی محور تقارن عمودی و افقی دارد. اما وقتی با دقت بیشتری به آن نگاه می کنیم متوجه می شویم که رنگ های قسمت بالایی و پایینی و نیز قسمت راست و چپ قالی متفاوت هستند.

به این ترتیب که نقش بالا سمت راست با پایین سمت چپ همرنگ است و نقش پایین سمت راست با بالا سمت چپ. با دقت بیشتر در نقش فرش همچنین می توانید موارد استثنایی را پیدا کنید که این قاعده را نیز بر هم زده اند. به این شکل بیننده با کشف حیوانات در این باغ شلوغ و نیز پیدا کردن اختلافات رنگ و طراحی می تواند سرگرم شود. این قالی برای سالن اصلی و محل گفت و گوی رسمی مناسب نیست و می تواند حواس شنونده را پرت کند.

اما برای اتاق انتظار، اتاق میهمان و یا هر جایی که قرار است میهمان تنها بماند ایده آل است و می تواند برای مدتی کوتاه او را به خود مشغول کند. همچنین هر جا که نوشته، خوشنویسی و یا شعر را بر روی قالی پیدا کردید مطمئن باشید که قالی کار تبریز است. این قاعده شامل حاشیه نویسی ها و اسم های نوشته شده در قالی کرمان نمی شود. قالی آذربایجان به غیر از قالی شهری مانند تبریز شامل قالی عشایری مانند شاهسون و قالی روستایی مانند قالی مهربان نیز می شود. گره در این قالی ها عموماً متقارن ترکی است، اما بافت کره فارسی در سرو ته فرش و نیز گلیم بافی در قسمت بالا و پایین قالی بسیار مرسوم است.

امضای فرش آذربایجان در موزه فرش تهران

از مهمترین شاخصه های قالی آذربایجان نگاه هنری بافنده به اثر است. قالی های بسیار مرغوب آذربایجان به قالی ها امضا دار معروف هستند. درست مانند یک تابلوی نقاشی که توسط هنرمند امضا می شود. امضا علاوه بر نوشتن نام کارگاه و با طراح بر قسمتی از فرش شامل رمزهایی مانند رموز تشخیص اصالت در اسکناس نیز می شود. ممکن است در تمامی فرش های یک طراح و یا بافنده خاص، یک عنصر همیشه حضور داشته باشد که امضای آن طراح است. همچنین گاهی یک قسمت مخصوص از فرش را به شکل متفاوت می بافند و این قاعده را همیشه رعایت می کنند. به این شکل قالی بافت شخص دیگر را نمی توانند به نام آن ها بفروشند. این درجه از اهمیت به کار بافته شده و نیز احترام به صاحب اثر بی مانند است. قالی معروف اردبیل، موجود در موزه ویکتوریا و آلبرت انگلستان، یکی از نفیس ترین فرش های جهان مثالی از این قطعات ارزشمند هنری است.

فرش رنگارنگ کاشان، میراثی جهانی در موزه فرش تهران

قالی کاشان یکی از مهم ترین مکاتب قالی بافی در ایران است که در فهرست جهانی یونسکو به عنوان میراثی جهانی به ثبت رسیده است. قالی کاشان، به خصوص قالی محتشم کاشان در کنار قالی باسری (پاسارگادی یا باصری) شهرتی جهانی دارد. استفاده از رنگ ها متنوع و نیز بهره مندی از ترکیب فوق العاده رنگ ها، از دلایل محبوبیت قالی کاشان است. شاخ و برگ های دندانه دار و نیز ترنج دندانه دار از مشخصه های قالی کاشان است. شکارگاه حیوانی نیز از طرح های مرسوم کاشانی است. استاد حسین کاشی و نیز حاج ملا حسین محتشم دو نمونه از فرش بافان شهیر کاشان و ایران هستند. این میراث فرهنگ بشری در فهرست میراث نیازمند به توجه دسته بندی شده است. در موزه فرش ایران می توانید مثال هایی عالی از قالی کاشی پیدا کنید.

سادگی روستایی در قالیچه قشقایی

از جذاب ترین الگوهای فرش بافی در قشقایی طرح سنتی، بدون نقشه، ذهنی و نامنتظم است که تقریباً در هیچ جای دیگری یافت نمی شود. بافت ذهنی فرش قشقایی را می شود با بداهه نوازی یک نوازنده چیره دست مقایسه کرد. رسیدن به طرحی کامل بدون نقشه قبلی نشان از استادی و تسلط بافنده فرش دارد. فرش های قشقایی عموماً کوچک هستند و تراکم پایین رجشمار بین ۱۵ الی ۲۰ رج و در نمونه های اعلا تا ۵۰ رج متغیر است. فرش سنه، بافت سنندج با تراکم پایین اما رنگ پردازی بسیار عالی و قالی فراهان بافت استان مرکزی از دیگر نقاط مهم فرش بافی در ایران به شمار می آیند. فرش استان مرکزی، قشقایی و سنه کمتر کاربرد اشرافی و درباری داشته اند. از نفیس ترین فرش های موزه می شود به فرشی از جنس ابریشم و نقره بافت شهر قم اشاره کرد.

قدیمی ترین فرش جهان در موزه فرش تهران

بعد از پوشیدن کاور کفش ها و وارد شدن به موزه، درست در سمت راست شما یک فرش مربعی، با نقش شاهان هخامنشی که دور محوطه مرکزی با اسب حرکت می کنند و نیز نقش گوزن های خالدار که در خلاف جهت شاهان در گردش‌ هستند به چشم می خورد. این فرش بافت تهران است. اما طرح این فرش عیناً مشابه قدیمی ترین فرش یافته شده در جهان مربوط به دوران هخامنشی است و نشان می دهد فرش بافی در ایران قدمتی ۲۵۰۰ ساله دارد. نمونه اصلی در روسیه کشف شد اما فرش بافان بسیاری دست به تولید فرش با همان نقشه زدند. نقشه این فرش با وجود قدمت دارای تقارن های هندسی است و به شکل ذهنی بافته نشده است. طرح این فرش علاوه بر زیبایی و بدیع بودن هنر هخامنشی سندی از وفور و اهمیت گوزن زرد ایرانی در قلمرو هخامنشی است.

معنای رج در فرش دستباف

در موزه فرش و همچنین در هنگام خریدن فرش ایرانی دستباف با اصلاحاتی روبرو خواهید شد که دانستن آن ها خالی از لطف نیست. یکی از اصلاحات رایج رجشمار است. رجشمار را می توان معادل مگاپیکسل در عکاسی در نظر گرفت و نشان دهنده تراکم و ظرافت بافت در یک فرش است. درست همان طور که در عکاسی مگا پیکسل بالا به تنهایی نشان دهنده مرغوبیت عکس نیست، صرف رجشمار بالا نیز ضامن کیفیت نیست. اما رجشمار یک فرش به معنای سختی کار در هنگام بافتن است و به طور معناداری با قیمت فرش ارتباط دارد. رجشمار تعداد گره های یک فرش در هفت سانتیمتر است. البته گاهی در اصفهان رجشمار را در طول ۵،۶ سانتیمتر می شمرند. همچنین ممکن است با توجه به گره فارسی و یا ترکی طول معیار کمی متغیر باشد. اما به طور عمومی وقتی می گویند فرشی پنجاه رج است یعنی در هر ۷ سانتیمتر ۵۰ گره دارد. رجشمار از حدود ۲۰ گره شروع می شود و می تواند تا بالای ۸۰ گره هم برسد.

معنای گره فارسی و ترکی

گره فارسی نامتقارن است و نخ در هنگام بافتن تنها از یک سمت تار خارج می شود. در گره متقارن یا ترکی نخ از دو سمت تار بیرون می آید که شکلی متقارن و بافتی محکم تر پیدا می کند. هر دو نوع گره مزایایی دارند و نمی شود به طور قطع یکی را برتر از دیگری دانست. مزیت گره فارسی تراکم بالاتر و ظرافت بیشتر است. رجشمار در گره فارسی را در طول ۶،۵ سانتیمتر می شمارند. گره دیگر گره جفتی است که به گره تقلبی نیز مشهور است. در این گره هر چهار تار یک گره خورده اند که اصلاً مرغوب نیست و در هیچ کدام از فرش های موزه نمی شود گره جفتی دید. این فرش ها ارزان قیمت و بی کیفیت هستند.

بلیط قطار یا بلیط اتوبوس را از فیروز سیر به صورت کاملا آنلاین بخواهید و به شهر زیبای تهران سفر کنید.

منبع: safarme.com